Rejon Tri Morave

Izvod iz Pravilnika o rejonizaciji vinogradarskih geografskih proizvodnih područja Srbije:

Prostiranje

Rejon Tri Morave se nalazi u centralnom delu Srbije, u donjem slivu reke Zapadne Morave, donjem slivu Južne Morave i gornjem slivu Velike Morave i njihovih pritoka. Sa zapadne i severne strane oivičen je planinama: Gledićke planine i Bešnjaja, sa južne strane okružuju ga planine: Goč, Željin, Kopaonik i Jastrebac i sa istočne strane planine: Beljanica, Kučajske planine, Rtanj i Ozren.

Granice

Granica rejona kreće od Zapadne Morave kod Grabovačke tvrđave, severozapadno od Trstenika i kreće kratko na istok asfaltnim putem do Male reke, gde skreće na sever tom rekom do potesa „Bečevine”, zatim na severoistok izohipsom 250, a zatim kod manastira Ljubostinja prelazi na asfaltni put kojim se vraća na jug prema Trsteniku do kote 180. Odatle granica skreće na severoistok do manastira Sveta Petka i dalje izohipsom 350 ispod potesa „Grabovačko brdo”, sve do Vukovog potoka, a zatim tim potokom do kote 207 – ušće u Bogdanjsku reku. Odatle granica ide preko kota 315 – „Đurovača”, 251 – „Bogdanjska reka” i 404 – „Staro brdo”. Odatle granica nastavlja na sever izohipsom 400, zapadno od potesa „Izopolje”, a zatim granicom K.O. Mijajlovac – Prnjavor, Mijajlovac – Donji Dubič, Božurevac – Donji Dubič, Riljac – Donji Dubič i Riljac – Gornji Dubič sve do tromeđe sa K.O. Prevešt. Odatle granica nastavlja na sever preko potoka Vukovac i kota 527 – „Cvetkovica”, 485 – „Drača”, 571 – „Savina glava”, 440 – „Zapis”, 450 – „Sibnička reka”, 476 – „Gornja Sibnica”, 452, 516 i 387 – „Županjevačka reka” i dalje preko kota 622, 406 – „Velika reka”, 456 – „Voljevački potok”, 549, 463 – zapadno od Šiljevice i 486 – „Močilska reka”, zatim skreće kratko na istok preko kota 582, 546, 513 – „Strančine”, 344 i 394, a zatim i na sever preko kota 362, 394 – „Grobljanska kosa”, 407 – zapadno od Rekovca, 376, 258.35 – „Dulenska reka”, 430 – „Ravni gaj” i 300 – „Slepčev potok” do granice opština Rekovac i Kragujevac (mesto spajanja K.O. Ratković i K.O. Rekovac sa opštinom Kragujevac) na Dulenskoj reci, a zatim granicom ovih dveju opština, preseca put Kragujevac – Jagodina i nastavlja do tromeđe opština Rekovac, Jagodina i Kragujevac. Odatle granica nastavlja granicom K.O. Staro Selo – Velika Sugubina i Mišević – Velika Sugubina sve do kote 334 – „Jevtov potok” i dalje preko kota 471 – „Rakljata kosa”, 469 – „Božurova kosa”, 536 – „Panov grob”, 503 – „Klik”, 472 – „Livade”, 299 na reci Jošanici, 456 – „Šindra”, 535, 477, 474 zapadno od Gornjeg Štiplja, 394 – „Ornice”, 422 – „Krušačka kosa”, potes „Livade” zapadno od Gornjeg Račnika, i 267 – „Daske”, pa seče put Bagrdan – Komarice kod ušća Punarskog potoka u Osaonicu, pa ide preko kota 287 – „Beli kamen” i 218 – „Lovačko polje” i kod potesa „Vinogradi” dolazi do granice opština Jagodina i Batočina (granica K.O. Miloševo i Brzan), a zatim granicom tih opština do Velike Morave. Dalje granicu predstavlja granica opština Jagodina i Svilajnac, zatim opština Jagodina i Despotovac, opština Ćuprija i Despotovac (granična K.O. Virine) i izlazi na put Despotovac – Ćuprija, zapadno od naselja Beljajka. Dalje ide putem prema Ćupriji, sve do kote 264 u K.O. Paljane, a zatim skreće na istok i ide granicom K.O. Paljane – Bigrenica, sve do severoistočnog oboda naselja Paljane. Odatle granica ide u pravcu jugoistoka preko kota 350 – „Dolovi”, 357 – „Bežnjak” i 347 – „Glavica” dolazi severoistočno od mesta Senje. Sa te kote granica prelazi na izohipsu 300, obuhvatajući područje oko manastira Ravanica. Odatle granica ide obroncima Kučajskih planina, ostavljajući šumske sastojine izvan granica preko kota 310 – „Lomnica”, 357 – „Crepovo brdo”, 402 – severno od Stubice, 501 – „Veliki Cerovac”, 256 na reci Crnici, 463 – „Čukar” i kod kote 323 izlazi ponovo na reku Crnicu. Granica dalje ide na jug tom rekom do kote 199, istočno od cementare u Popovcu, skreće na jugoistok preko kota 290, 385 i 487 severno i istočno od sela Buljane i dalje po obodu šume preko kota 427, 411 i 293 na reci Suvari i preko kote 413 dolazi do kote 419, severoistočno od sela Izvor, najistočnije tačke rejona.

Odatle granica ide u pravcu jugozapada granicom K.O. Gornja Mutnica – Izvor i Donja Mutnica – Izvor sve do puta Paraćin – Zaječar i dalje u istom pravcu do kote 330, južno od Donje Mutnice. Dalje granica ide obodom šume po izohipsi 300, prolazeći po istočnom obodu sela Lešje, a od puta Lešje – Plana prelazi na kote 402, 440, 501 i 423, istočno od naselja Plana. Granica dalje od kote 396 kratko ide na istok granicom K.O. Plana – Skorica, a od kote 432 – „Lanište” skreće na jug i ide preko kota 260 – „Krčeva reka”, 462, 318 – „Bošnjar”, 329 istočno od Smilovca, 260 – reka Prčevica, 382 – „Ravna Dubrava”, 438 i 339 – „Prlo” i severoistočno od Podgorca, prelazi Veliku reku i nastavlja na jug preko kota 352, 369, 422 – „Staro lojze” i 355 – „Hajdučki kladenac” do kote 383, istočno od Ražnja. Odatle granica ide na jugoistok preko kota 468 – „Konjska poljana” i 595 – „Veljkova livada”i kod potesa „Drenovačka kosa” izlazi na granicu opština Ražanj i Aleksinac (granična K.O. Crni Kao) i granicom ove dve opštine ide do reke Južne Morave (granična K.O. Praskovče) i uz reku Južnu Moravu, iza Braljine Ražanjske do železničkog mosta na Ražanjskoj reci.

Dalje granica ide na zapad do kote 250 – „Karaula”, a zatim i izohipsom 250 i seoskim putem od manastira Sv. Nikola preko potesa „Šib”, po obodu šume do pruge Stalać – Kruševac, kod ušća potoka Stevanac u Južnu Moravu. Granica ide na sever do puta Stalać – Kruševac, a odatle tim putem u pravcu jugozapada sve do kote 148, odnosno mosta preko Rakovačkog potoka. Granica skreće na jugoistok preko kota 306 – „Bučje”, 407, 332 – „Strik njiva”, 310 – potok „Dedinjac”, 398 – „Donji pogled”, 263 – „Ašane” i 268 zapadno od sela Jošje, a odatle granicom K.O. Kaonik – Jošje i Kaonik – Đunis do granice opštine Kruševac i Aleksinac, a zatim granicom tih opština do granice K.O. Ribare – Boljevac, i dalje prema severu preko najzapadanije tačke Ribarske banje i kote 606 – „Šanac” seče Srndaljsku reku i dolazi do kote 399 u selu Mala Reka – ušće Bugarskog potoka. Odatle granica skreće na zapad preko kote 435 – „Belasička kosa” i kod Provalijskog potoka izlazi na izohipsu 400. Dalje granica ide na zapad po izohipsi 400 severnim obroncima Jastrepca, iznad sela Poljaci, Petina i G. Sezemče do potoka Jastrebnjaka, a zatim preko D. Sezemče – kota 342, potesa „Marina kosa” do sela Trmčare. Dalje granica ide preko kote 269 i 325 – potes „Koštan”, seče Lomničku reku između sela Velika Lomnica i Buci i dolazi preko kota 328 na potesu „Lomnička kosa” i 333 – „Gradine” do sela Naupare, kota 326. Dalje granica ide u pravcu jugozapada preko kota 362, 368 – „Žilnjak”, južno od Naupara, 347, 388 – „Velika dula”, 407 – „Mihajlova livada”, 339, 268 južno od Jablanice, 392, 290 – „Kupačka reka”, 485 i 400 – „Mala dula” i dolazi do granice K.O. Majdevo i Ćelije kod potesa „Stara suvaja”. Granica rejona prelazi jezero preko mosta kod zaseoka Vasići i dalje ide obalom jezera do zaseoka Sudimci, gde se odvaja od jezera i dolazi do tromeđe K.O. Subotica – Vražogrnci – Trnavci, a odatle granicom K.O. Vražogrnci – Trnavci do potesa „Klik”. Granica dalje nastavlja na sever i od kote 391 prelazi na izohipsu 400, seče asfaltni put Trnavci – Bela stena, i dolazi do seoskog puta ka potesu „Čukatak”. Granica prelazi Trnavačku reku u pravcu zapada i nastavlja putem po severnom, zapadnom i južnom obodu potesa „Jelenjak”, istočno od naselja Ljubinci i izlazi na reku Vrataricu. Granica ide na jug tom rekom do crkve u Dobroljupcima, a odatle skreće na istok, najpre putem do kota 496 – „Karaula” i 436 izlazi na granicu K.O. Dobroljupci – Žilinci. Odatle granica ide na severozapad, najpre tom granicom, a zatim i Igroš – Strojinci, Igroš – Lepenac, Igroš – Tršanovci, Šljivovo – Tršanovci, Mala Vrbnica – Tršanovci, Mala Vrbnica – Mala Grabovnica, Mala Vrbnica – Kobilje i Botunja – Kobilje, a odatle granicom opština Aleksandrovac i Brus (K.O. Lesenovci, D. i G. Vratari). Odatle granica ide kratko na istok granicom K.O. Latkovac – Leskovica, Puhovac – Leskovica, Velja Glava – Leskovica, Velja Glava – Riđevštica, Ržanica – Riđevštica, Bratići – Riđevštica i Rudenice – Riđevštica sve do asfaltnog puta Rudenice – Veluće. Odatle granica skreće na zapad preko kota 442 – potok „Lazica” i 499 – severno od zaseoka Punoševići, skreće na sever preko kota 357 – potok „Srebrnica”, 449 – „Pečeni grob” i 466. Odatle granica ide izohipsom 400 južno do sela Bučja sve do kote 405 – „Leštak”, a zatim na severozapad preko kota 370, 424 – „Ravna gora” i 415 – „Sopat”, jugozapadno od Gornje Crnišave i kota 280 – „Igroš”, 277 – „Ravnište” iznad sela Čairi, 427 i 290 zapadno od Čaira. Odatle granica rejona ide na zapad preko izohipse 250 iznad sela Osaonica do mesta, južno od mosta preko Osaoničke reke, u istom pravcu prelazi reku i nastavlja izohipsom 250. Granica tom izohipsom dolazi do ispod kote 320 – „Stražba” i izlazi na Popinsku reku. Odatle granica skreće na sever Popinskom rekom do početne tačke.

Karta 1.11.1. Granice rejona i vinogorja rejona Tri Morave

Obuhvaćene opštine

Rejon Tri Morave obuhvata teritoriju u opštinama Trstenik, Rekovac, Varvarin, Jagodina, Ćuprija, Paraćin, Ćićevac, Kruševac, Aleksandrovac, Ražanj, kao i male delove opština Brus i Aleksinac.

Površine rejona i vinogorja

Rejon Tri Morave zauzima površinu od 286.929,90 ha, gde je najveće Kruševačko vinogorje.

Tabela 1.11.1. Površine rejona i vinogorja rejona Tri Morave

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Rejonu Tri Morave ima 7528,76 ha vinograda (oko 7362,45 ha rodnih vinograda, odnosno 97,79%), od čega je 1367,54 ha sa stonim sortama i 6161,22 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.11.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim rejonom Tri Morave